Wyrok NSA z 3.12.2007 r. – I OSK 1655/06

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2005r., sygn. akt VI SA/Wa 794/05, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę K. M. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Usługi Transportowe, […] S.C. K. M., I. M. z siedzibą w B. na decyzję Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia […], nr […] w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej za wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji.

W uzasadnieniu powyższego wyroku, Sąd wskazał na następujący stan faktyczny sprawy:

W dniu 1 czerwca 2004r. w B. na drodze krajowej nr […] został zatrzymany do kontroli ciągnik marki […] o nr rej. […] wraz z naczepą o nr rej. […] należący do przedsiębiorstwa Usługi Transportowe, Skład Opału S.C. K. M., I. M., z siedzibą w B., którym wykonywany był przewóz rzeczy.

W trakcie przeprowadzanej kontroli kierowca okazał wypis nr […] z zaświadczenia nr […] na przewozy na potrzeby własne. Jednocześnie jednak oświadczył, że nie jest pracownikiem przedsiębiorstwa Usługi Transportowe, […] S.C. K. M., I. M., z siedzibą w B.

Decyzją z dnia […] Opolski Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego, na podstawie art. 93 ust. ustawy z dnia 6 września 2001r. o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 125, poz. 1371, ze zm.) nałożył na wspólników Spółki Cywilnej Usługi Transportowe, […] S.C. K. M., I. M., z siedzibą w B., karę pieniężną w wysokości 8.000 zł za wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji.

Od tej decyzji K. M. złożył odwołanie do Głównego Inspektora Transportu Drogowego, wnosząc o uchylenie decyzji […] Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego oraz umorzenie postępowania przed organem pierwszej instancji, zarzucając organowi administracji naruszenie art. 4 pkt 3 i pkt 4 oraz art. 5 ust. 1 powołanej ustawy o transporcie drogowym, jak również wskazując, że przedsiębiorca K. M. w czasie kontroli wykonywał faktycznie przewóz na potrzeby własne.

W ocenie skarżącego, w powołanej ustawie o transporcie drogowym, intencją ustawodawcy nie było ograniczenie pojęcia pracownika jedynie do osoby, z którą zawiązano stosunek pracy na podstawie umowy o pracę, lecz także dopuszczenie możliwości prowadzenia pojazdów przedsiębiorcy na podstawie umów podobnych, charakteryzujących się tymi samymi, jak umowa o pracę, elementami istotnymi.

Decyzją z dnia […], na podstawie art. 138 par.1 pkt 1k.p.a., art. 5, art. 8, art. 11, art.87 ust. 1, art. 92 ust. 1 oraz lp. 1.1.1 załącznika do powołanej ustawy o transporcie drogowym, Główny Inspektor Transportu Drogowego utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję, wskazując, że kierowca zatrzymany w dniu […] czerwca 2004r. do kontroli nie był pracownikiem skarżącego, a więc nie był spełniony warunek konieczny określony w art. 4 pkt 4a powołanej ustawy o transporcie drogowym, aby dany przewóz zakwalifikować jako przewóz na potrzeby własne, a zatem ma tu zastosowanie art. 4 pkt 3 wskazanej ustawy, zgodnie z którym prowadzony przez przedsiębiorcę transport, w tym przejazd drogowy wykonywany pomocniczo w stosunku do podstawowej działalności, wymaga posiadania stosownej licencji.

Organ podkreślił, że zgodnie z kodeksem pracy, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Przepisy prawa precyzują pojęcie „pracownika” w sposób ścisły, a przedstawiona umowa zawarta pomiędzy stroną skarżącą, a kierowcą jest umową cywilnoprawną, zaś kierowca jest samodzielnym podmiotem gospodarczym, a nie pracownikiem strony.

Wskazano również, że stwierdzenie naruszenia prawa przez inspektora transportu drogowego zawsze skutkuje nałożeniem kary pieniężnej w odpowiedniej wysokości.

Na decyzję Głównego Inspektora Transportu Drogowego, przedsiębiorstwo Usługi Transportowe, […] S.C. K. M., I. M., z siedzibą w B. złożyło skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, wskazując, że wykonywany przewóz rzeczy był przewozem na potrzeby własne, a kierowca dokonujący przewozu wykonywał obowiązki pracownicze.

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2005r., sygn. akt VI SA/Wa 794/05, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę K. M. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Usługi Transportowe, […] S.C. K. M., I. M. z siedzibą w B. na decyzję Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia […], nr […] w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej za wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji.

Sąd podniósł, że ustawa o transporcie drogowym używając terminu „pracownik” nie definiuje tego pojęcia specyficznie dla tej gałęzi prawa, i z tego powodu należało się oprzeć na legalnej definicji tego pojęcia. Zasadnie zatem, zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, organy administracji definiując pojęcie pracownika odwołały się do definicji zawartej w kodeksie pracy, zgodnie z którą pracownikiem jest osobą zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Tym samym w niniejszej sprawie Sąd zgodził się ze zdaniem organów, że zatrudnienie kierowcy na podstawie umowy cywilnoprawnej nie pozwala na przyjęcie, iż był on pracownikiem skarżącego, a kontrolowany przewóz stanowił przewóz na potrzeby własne. Sąd podkreślił że w że w art. 4 pkt 4a powołanej ustawy o transporcie drogowym, ustawodawca posłużył się pojęciem pracownika, nie zaś osoby zatrudnionej.

Od wyroku Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego skargę kasacyjną złożyło przedsiębiorstwo Usługi Transportowe, […] S.C. K. M., I. M., z siedzibą w B., wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie prawa materialnego poprzez

błędną wykładnię przepisów prawa, to jest naruszenie art. 4 pkt 3 i 4 oraz art. 5 ust. 1 powołanej ustawy o transporcie drogowym poprzez przyjęcie istnienia stanu faktycznego uzasadniającego konieczność posiadania licencji na wykonywanie transportu drogowego, który uzasadniałby nałożenie w/w kary pieniężnej.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że w niniejszej spawie skarżący spełniał warunki określone w art. 4 pkt 3 powołanej wyżej ustawy, tj.:

• nie prowadził przewozu w zakresie usług turystycznych,
• rzeczy przewożone były przez niego sprzedawane,
• legitymował się tytułem prawnym do dysponowania pojazdem, którym dokonywano przewozu rzeczy,
• pojazd, którym dokonywano przewozu rzeczy był prowadzony przez pracownika przedsiębiorcy.

Podniesiono, że kierowca kierujący pojazdem, którym dokonywano przewozu rzeczy, istotnie prowadzi działalność gospodarczą, jednak w zakresie kontrolowanym przez organ pierwszej instancji, wykonywał swoje obowiązki pracownicze w oparciu o umowę, na mocy której, za wynagrodzeniem, zobowiązał się do wykonywania pracy określonego rodzaju, pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wskazanym przez skarżącego. Poza tym wskazano, że wieloletnia już praktyka realizowania przez podmioty gospodarcze swojej działalności poprzez tzw. usługi pracownicze wskazuje, że ta forma jest dopuszczalna i akceptowana prawnie.

Strona skarżąca ponownie podniosła argument, że w powołanej ustawie o transporcie drogowym, intencją ustawodawcy nie było ograniczenie pojęcia pracownika jedynie do osoby, z którą nawiązano stosunek pracy na podstawie umowy o pracę, lecz także dopuszczenie możliwości prowadzenia pojazdów przedsiębiorcy na podstawie umów podobnych charakteryzujących się tymi samymi, jak umowa o pracę, istotnymi elementami.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

W świetle art. 183 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2002 r., Nr 153. poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej i bierze z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania.

Wnoszący skargę kasacyjną zarzuca zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i tym samym niewłaściwe zastosowanie art. 4 pkt 3 i 4 oraz art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 204, poz. 2088) – poprzez przyjęcie, iż skarżący nie spełniał wskazanych w tym przepisie przesłanek wykonywania transportu na potrzeby własne, ponieważ używany do przewozu pojazd samochodowy nie był prowadzony przez pracownika skarżącego.

Strona skarżąca jednoznacznie, zarówno w petitum skargi kasacyjnej jak i w jej uzasadnieniu, powołuje się m. in. na naruszenie art. 4 pkt 4 w/w ustawy o transporcie drogowym. Zarzut ten nie został postawiony precyzyjnie, ponieważ wprawdzie powołano zarzut naruszenia omawianego przepisu, to jednak bez wskazania konkretnej jednostki redakcyjnej art. 4 pkt 4 (przepis ten oprócz punktów zawiera ponadto litery ). Można jedynie domyślać się, iż strona mogła mieć na myśli literę „a” powołanego przepisu.

Naczelny Sąd Administracyjny kontroluje zgodność zaskarżonego orzeczenia z prawem materialnym i procesowym w granicach skargi kasacyjnej i jako sąd kasacyjny nie jest uprawniony do samodzielnego konkretyzowania zarzutów lub stawiania hipotez co do tego, jakiego przepisu dotyczy podstawa kasacji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1997 r, sygn. akt III CKN 29/97, OSNC 1997/6-7/96, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 czerwca 2004 r., sygn. akt OSK 421/04, LEX nr 146732 ).

Warunek przytoczenia podstaw zaskarżenia i ich uzasadnienia nie jest spełniony, gdy skarga kasacyjna zawiera wywody, zmuszające sąd kasacyjny do domyślania się, który przepis prawa skarżący miał na uwadze, podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania. Przepis ten musi być bowiem wskazany wyraźnie ( por, postanowienie sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1997 r., sygn. akt III CKN 13/97, OSNC 1997/8/114, postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 marca 2004 r. FSK 41/04, ONSAiWSA 2004/1/9, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 lipca 2004 r., GSK 356/04, ONSAiWSA 2004/3/72, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 czerwca 2004 r., sygn. akt OSK 421/04, LEX nr 146732).

Niezależnie od sposobu sformułowania zarzutów skargi kasacyjnej należy stwierdzić, iż zaskarżonemu wyrokowi nie można skutecznie przypisać naruszenia prawa w powyższym zakresie.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 ustawy z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U, z 2004 r. Nr 204, poz. 2088) podjęcie i wykonywanie transportu drogowego wymaga uzyskania odpowiedniej licencji na wykonywanie transportu drogowego. W przedmiotowej sprawie organy obu instancji uznały, iż wykonywany w dniu […] lutego 2005 r. przejazd pojazdem marki […] prowadzonym przez J. F., należącym do przedsiębiorstwa Usługi Transportowe, […] S.C. K. M., I. M., z siedzibą w B., nie spełniał przesłanek niezarobkowego przewozu na potrzeby własne określonych w art. 4 pkt 4 ustawy o transporcie drogowym. W związku z powyższym, wobec nieposiadania odpowiedniej licencji skarżący został obciążony karą pieniężną w wysokości 8.000 zł. Zgodnie z treścią art. 4 pkt 4 ustawy o transporcie drogowym niezarobkowy przewóz drogowy – przewóz na potrzeby własne – to każdy przejazd pojazdu po drogach publicznych z pasażerami lub bez, załadowanego lub bez ładunku, przeznaczonego do nieodpłatnego krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego osób lub rzeczy, wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do jego podstawowej działalności gospodarczej. Uznanie transportu za wykonywany na potrzeby własne wymaga obligatoryjnego i łącznego spełnienia przesłanek wymienionych w przepisie art. 4 pkt 4 ustawy. Niezarobkowy przewóz drogowy ma miejsce, jeżeli łącznie zostaną spełnione warunki wymienione w tym przepisie, to jest pojazd samochodowy prowadzony jest przez przedsiębiorcę lub jego pracowników, przedsiębiorca posiada tytuł prawny do dysponowania pojazdami samochodowymi, w przypadku przejazdu pojazdu załadowanego, jeżeli rzeczy przewożone są własnością przedsiębiorcy lub zostały przez niego sprzedane, kupione, wynajęte, wydzierżawione, wyprodukowane, wydobyte, przetworzone lub naprawione albo celem przejazdu jest przewóz osób lub rzeczy z przedsiębiorstwa lub do przedsiębiorstwa na jego własne potrzeby, a także przewóz pracowników i ich rodzin. Przewóz niezarobkowy nie powinien być ponadto prowadzony w ramach działalności gospodarczej w zakresie usług turystycznych.

W świetle okoliczności sprawy jest niesporne, iż skarżącego nie wiązał stosunek pracy z osobą prowadzącą pojazd. Należy podnieść, iż prowadzenie pojazdu przez kierowcę zatrudnionego na podstawie innej umowy innej niż umowa o pracę nie wypełnia dyspozycji art. 4 pkt 4 lit. a powołanej ustawy o transporcie drogowym. Ustalenie znaczenia podmiotowego pojęcia pracownika użytego w powołanym wyżej przepisie powinno być dokonywane w pierwszej kolejności w świetle definicji zawartych w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Zgodnie z art. 2 Kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Konstatacja powyższa wyprowadzona została z uwzględnieniem ugruntowanych zasad interpretacji prawa sformułowanych przez Trybunał Konstytucyjny (por. wyrok z dnia 18 października 1994 r, sygn. akt K 2/94; OTK 1994/2/36) oraz Sąd Najwyższy (por. wyrok z dnia 15 stycznia 1993 r. sygn. akt III ARN 89/92, POP 1393/4/70). Należy podkreślić, iż kodeksom przysługuje szczególne miejsce w systemie prawa ustawowego. Terminy i pojęcia używane przez te ustawy traktuje się jako wzorcowe i domniemuje się, iż inne ustawy nadają im takie samo znaczenie. Uznaną regułą wykładni jest natomiast odstępowanie od potocznego znaczenia słów i pojęć, gdy ustawodawca słowa lub pojęcia definiuje w języku prawnym, tworząc tzw. definicje normatywne.

Natomiast umowa zlecenia, którą legitymował się prowadzący kontrolowany pojazd, uregulowana została w kodeksie cywilnym. Przepis art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Oznacza to, iż w prawie cywilnym przedmiot umowy zlecenia został ujęty wąsko, co wyraźnie ją różnicuje od umowy o pracę. Umowa zlecenia w znaczeniu sensu stricto obejmuje zobowiązanie do dokonania czynności prawnej, a w znaczeniu sensu largo obejmuje czynności o charakterze faktycznym. Z tych to powodów nie można umowy zlecenia traktować jako umowy o pracę. Jak już wyżej wskazano w ustawie o transporcie drogowym brak jest przepisu szczególnego, który pozwalałby na przyjęcie innego znaczenia pojęcia pracownika niż to zdefiniowane w Kodeksie pracy.

W niniejszej sprawie J. F. nie był zatrudniony w oparciu o żadną z umów i aktów wymienionych w art. 2 Kodeksu pracy. Samo świadczenie pracy nie przesądza o jego statusie, tym bardziej, iż Kodeks pracy wyraźnie dopuszcza możliwość świadczenia pracy nie tylko w oparciu o stosunek pracy (art. 1011 § 1 Kodeksu pracy).

Mając powyższe na względzie, nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 4 pkt 3 i 4 oraz art. 5 ust. 1 powołanej ustawy o transporcie drogowym przez jego niewłaściwe zastosowanie. W związku z brakiem spełnienia przez kierowcę przesłanki z art. 4 pkt 4 lit. a in fine tej ustawy nie sposób było kwalifikować wykonywany przez niego przewóz jako niezarobkowy.

Inaczej mówiąc, skoro przewóz drogowy wykonywany w dniu kontroli tj. […] czerwca 2004 r. nie spełniał ustawowych warunków przewozu na potrzeby własne (prowadzący pojazd nie był pracownikiem w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy), który wykonuje się w oparciu o zaświadczenie, to przedsiębiorca powinien był uzyskać licencję na wykonywanie transportu drogowego.

Z uwagi na powyższe Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 oraz art. 204 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, póz. 1270 ze. zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.

źródło: http://orzeczenia.nsa.gov.pl/